نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران طی مراسمی که امروز به مناسبت روز جهانی غذا در تهران برگزار شد، به معرفی راهکار توجه به خانواده های کشاورز در تامین امنیت غذایی کشور و ضرورت تغییر الگوی کشاورزی پرداخت.

سرج ناکوزی در این خصوص با اشاره به مراحل تدوین برنامه ششم توسعه پنج ساله ملی توسط دولت گفت: "با توجه به اهمیت کشاورزی خانوادگی در ایجاد امنیت غذایی و تغذیه، مدیریت منابع طبیعی و اقتصاد محلی، شاید در این برهه از زمان پرداختن به مقوله نقش خانواده های کشاورز در زنجیره ارزشی تولیدات کشاورزی در پیش بینی و تدوین سیاست ها و برنامه های مشخص و استراتژی های موثر از اهمیت دو چندانی برخوردار باشد."

این مقام سازمان ملل در توضیح نیاز به تغیر الگوی تولید محصولات کشاورزی در جهان گفت: "ما دیگر نمی توانیم به مدل نهاده محور با هدف افزایش تولید محصولات غذایی تکیه کنیم. ما نیازمند تغییر جهت به سمت سیستم های سالمتر و پایدارتر غذایی هستیم."

وی خاطر نشان ساخت: "ما نیازمند بهره گیری از نهاده های کمتر در کشاورزی به ویژه آب و مواد شیمیایی هستیم، به گونه ای که کشاورزی، جنگلداری و شیلات را در مسیر بلند مدت پایدار و بهره‌ور قرار دهیم."

ناکوزی تصریح کرد، چنانچه در پی پیروزی در جنگ علیه گرسنگی و نا امنی غذایی باشیم، این تغییر در رویکرد امری کاملا حیاتی است. با این وجود موفقیت روند یاد شده همچنین تا حد زیادی بستگی به توان ما در دنبال کردن رویکرد جامعی دارد که از مشارکت اجتماعی و نقش ارزشمند خانواده های کشاورز در این روند حمایت کند.

متن کامل سخنرانی سرج ناکوزی، نماینده فائو در ایران به شرح زیر است:

مقام عالی وزارت،

عالیجنابان،

سفرا و نمایندگان گرامی،

همکاران محترم، خانم ها و آقایان،

مفتخرم همراه با شما ضمن شرکت در مراسم روز جهانی غذا نه تنها تاسیس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد را گرامی بداریم، بلکه در این راستا به مواردی چون تهدیدات ناشی از گرسنگی، نا امنی غذایی و فقر که به رغم تلاش های گذشته جامعه جهانی برای برطرف ساختن آنها به صورت مداوم با آنها روبرو هستیم، بپردازیم.

خانم ها و آقایان،

گمانه زنی های اخیر در خصوص مقوله گرسنگی نشان می دهد که نزدیک به 800 میلیون نفر در جهان از گرسنگی شدید رنج می برند. بیش از نیمی از جمعیت جهان با شکل های مختلف سوتغذیه از جمله تغذیه ناکافی، کمبود ریزمغذی ها و چاقی دست و پنجه نرم می کنند. بر همین اساس نیاز مبرمی به افزایش تولید محصولات غذایی افزون بر 60 درصد جهت پاسخگویی به تقاضای جمعیت جهان که در سال 2050 به بیش از 9 میلیارد نفر می رسد، وجود دارد. به رغم این واقعیت که سرانه دسترسی به غذا بالغ بر 40 درصد در فاصله چهار دهه گذشته افزایش یافته است و فائو نیز افتخار دارد که در این موفقیت نقش چشمگیری را ایفا کرده است، با این وجود ما همچنان به افزایش تولید محصولات غذایی به ویژه در کشورهای فقیر و در حال توسعه نیازمندیم. با این حال اقدام مذکور باید با روندی پایدار انجام پذیرد. رویکردهای پیشین محدودیت های خود را نمایان ساخته اند. ما دیگر نمی توانیم به مدل نهاده محور با هدف افزایش تولید محصولات غذایی تکیه کنیم. ما نیازمند تغییر جهت به سمت سیستم های سالمتر و پایدارتر غذایی هستیم. ما نیازمند بهره گیری از نهاده های کمتر در کشاورزی به ویژه آب و مواد شیمیایی هستیم، به گونه ای که کشاورزی، جنگلداری و شیلات را در مسیر بلند مدت پایدار و بهره ور قرار دهیم. ما نیازمند ذخیره سازی در عین رشد هستیم. چنانچه در پی پیروزی در جنگ علیه گرسنگی و نا امنی غذایی باشیم، این تغییر در رویکرد امری کاملا حیاتی است. با این وجود موفقیت روند یاد شده همچنین تا حد زیادی بستگی به توان ما در دنبال کردن رویکرد جامعی دارد که از مشارکت اجتماعی و نقش ارزشمند خانواده های کشاورز در این روند حمایت کند.

بر همین اساس شعار روز جهانی غذا در سال 2014 که "کشاورزی خانوادگی: تامین غذای جهان، مراقبت از زمین" انتخاب شده تا نقش کشاورزان خرد مطرح گردد. این مقوله توجه جهانی را متمرکز بر نقش سازنده کشاورزی خانوادگی در ریشه کنی گرسنگی و فقر می کند. به گونه ای که امنیت غذایی، تغدیه مناسب، ارتقا سطح زندگی، مدیریت منابع طبیعی، حفاظت از محیط زیست و تحقق توسعه پایدار را به ویژه در مناطق روستایی در پی خواهد داشت.

کشاورزی خانوادگی شامل تمامی فعالیت های کشاورزی خانواده بنیان است و با حوزه های متعددی از توسعه روستایی مرتبط می شود و ابزاری است برای سازماندهی تولیدات کشاورزی، جنگل و مرتع، شیلات و آبزی پروری که توسط خانواده مدیریت و اجرا می شود و عمدتا بر نیروی کار خانواده اعم از زن و مرد تکیه دارد. کشاورزی خانوادگی دارای ابعاد بسیار مهم اقتصادی-اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی می باشد. خانواده های کشاورز، زمین خود را به گونه ای مدیریت می کنند که به رغم دسترسی محدود به منابع تولید، همچون نهاده های کشاورزی و خدمات حمایتی، تولید خود را در سطح بالایی حفظ نمایند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال 2014 را "سال جهانی کشاورزی خانوادگی" برگزیده است. در این راستا فائو با همکاری شرکای خود در طول سال پیش رو به پیگیری چهار رویکرد ذیل می پردازد:

1. پشتیبانی از سیاست های توسعه کشاورزی، زیست محیطی و اجتماعی که منجر به پایداری کشاورزی خانوادگی می شود؛

2. ارتقا دانش، ارتباطات و آگاهی های عمومی؛

3. رسیدن به درک بهتری از نیازهای کشاورزی خانوادگی، پتاسیل ها، موانع و اطمینان از پشتیبانی های فنی؛

4. هم افزایی برای تحقق پایداری.

برگزیدن سال بین المللی یاد شده توسط سازمان ملل متحد این پیام شفاف را منتقل می کند که جامعه جهانی مشارکت مهم خانواده های کشاورز در امنیت غذایی جهان را به رسمیت شناخته است. در حال حاضر بیش از 500 میلیون خانواده کشاورز در جهان وجود دارد که شامل تعداد قابل ملاحظه ای از کشاورزان در سطوح متوسط و خرد، مردم بومی، جوامع سنتی، صیادان و مرتع داران می شود.

خانواده های کشاورز با اداره سیستم های کشاورزی مبتنی بر تنوع محصول با حفظ تولیدات غذایی سنتی، هم در تغذیه متناسب و هم در حفاظت از تنوع کشاروزی جهان مشارکت دارند. آنها جزئی از شبکه های سنتی و فرهنگ های محلی هستند و با صرف بخش قابل ملاحظه ای از درآمدشان در بازار های محلی و منطقه ای، زمینه های ایجاد اشتغال در بخش های کشاورزی و یا غیر را فراهم می سازند. چرخه های تولید و مصرف محلی مبتنی بر کشاورزی خانوادگی، نقش قابل ملاحظه ای در مقابله با گرسنگی به ویژه در ارتباط با سیاست های حمایتی اجتماعی که نیازهای اقشار آسیب پذیر را هدف قرار می دهند، را ایفا می کنند.

تمامی این ویژگی ها بر این نکته تاکید دارند که پتانسیل منحصر به فرد خانواده های کشاورز در صورتی که سیاست ها از آنان حمایت کنند، می تواند منجر به سیستم های غذایی پایدار و پربارتر شود.

بیش از 70 درصد جمعیت جهان که متحمل نا امنی غذایی هستند، در مناطق روستایی آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورنزدیک زندگی می کنند. بسیاری از آنان، خانواده های کشاورزی می باشند که در مقیاس خرد با دسترسی کم به منابع طبیعی، سیاست ها و فن آوری ها روزگار می گذرانند.

شواهد قابل ملاحظه ای وجود دارد که نشان می دهد، خانواده های فقیر کشاورز می توانند به سرعت پتاسیل های بهره وری خود را بکار گیرند، چنانچه سیاست های مناسب به اجرا گذاشته شوند. دسترسی در این میان مانع اصلی به شمار می رود. تسهیل دسترسی به زمین، آب و سایر منابع طبیعی و اجرای سیاست های عمومی برای خانواده های کشاورز (تخصیص اعتبار، پشتیبانی فنی، بیمه، دسترسی به بازار، خرید عمومی، فن آوری های مناسب) اجزا کلیدی برای افزایش بهره وری در کشاورزی، ریشه کنی فقر و تحقق امنیت غذایی جهان می باشند.

کشاورزی زیست محیطی و اقلیم-هوشمند جایگزین های مناسبی برای افزایش پایدار تولید محصولات غذایی به شمار می روند، ضمن اینکه به مسئله تغییرات اقلیم می پردازند و توان انطباق پذیری را خصوصا در کشاورزان خرد به وجود می آورند. اشتیاق ما، باید ما را در یافتن بهترین راهکارهای قابل اجرا، پایدار، قابل دسترس و با درنظر گرفتن ویژگی های محلی هدایت کند.

در سطح ملی، تعداد قابل ملاحظه ای از عوامل کلیدی در موفقیت توسعه کشاورزی خانوادگی دخیل هستند، از جمله مواردی چون شرایط کشاورزی زیست محیطی، ویژگی های محلی، دسترسی به بازار، دسترسی به زمین و منابع طبیعی، دسترسی به فن آوری و خدمات ترویجی، دسترسی به منابع مالی، بافت جمعیتی واقتصادی، شرایط فرهنگی-اجتماعی و برخورداری از آموزش های تخصصی همرا ه با دیگر عوامل را می توان برشمرد.

خانواده های کشاورز در جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی را در تولید محصولات استراتژیک و همچنین سایر محصولات کشاورزی برای مصارف داخلی و حتی مقاصد صادراتی ایفا می کنند.

بر همین اساس از آنجا که دولت به سمت تدوین برنامه ششم توسعه پنج ساله ملی حرکت می کند و با عنایت به اهمیت کشاورزی خانوادگی در ایجاد امنیت غذایی و تغذیه، مدیریت منابع طبیعی و اقتصاد محلی، شاید در این برهه از زمان پرداختن به مقوله نقش خانواده های کشاورز در زنجیره ارزشی تولیدات کشاورزی و همچنین نیازهای آنان در راستای پیش بینی و تدوین سیاست ها و برنامه های مشخص و استراتژی های موثر جهت اجرا در این خصوص از اهمیت دو چندانی برخوردار باشد.

سال بین المللی کشاورزی خانوادگی و روز جهانی غذا در این سال برای ما فرصت مغتنمی را در جهت پرداختن بیشتر به نقش استراتژیک خانواده های کشاورز در توسعه روستایی و کشاورزی و همچنین تقویت ظرفیت های آنان فراهم ساخته است.

دولت ها می توانند در این سال تعهد سیاسی خود را در ایجاد چارچوب ها، نهاد های حقوقی و سیاست های لازم برای خانواده های کشاورز نشان دهند.

یکی از اهداف اصلی سال بین المللی کشاورزی خانوادگی ایجاد بستری برای گفتگو و تبادل نظر با سازمان ها و تشکل های خانواده های کشاورز برای اجماع، تدوین و اجرای سیاست های موثر می باشد. همکاری بین المللی می تواند گفتگو در مورد سیاست ها و خط مشی ها را در میان تمامی ذینفعان تقویت نموده و به ایجاد راهکار های عملیاتی و پایدار منجر شود.

اجازه دهید که در یک جمع بندی نهایی بار دیگر بر نقش بسیار مهم خانواده های کشاورز در تعریف راهکاری برای جهان عاری از فقر و گرسنگی تاکید کنم. من ایمان دارم که همگی ما می توانیم، با مد نظر داشتن این موضوع، با تلاش های مربوطه به تحقق این هدف عالی جامه عمل بپوشانیم.

از توجه شما متشکرم.