نمایندگی فائو در جمهوری اسلامی ایران با همکاری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور طی مراسمی در محل این سازمان در تهران به گرامیداشت روز جهانی بیابان زدایی در سال 2016 با شعار « حفاظت از زمین، احیای اراضی، مشارکت مردم» پرداخت.

انتخاب این شعار با هدف دستیابی به برجسته سازی اهمیت تحقق چارچوب و  استراتژی جامع در این خصوص و همچنین مشارکت همه جانبه و همکاری برای دستیابی به هدف خنثی سازی فرآیند تخریب سرزمین اشاره دارد.

در این مراسم آقای محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، همراه با معاونان این وزارتخانه، معاون وزیر کشور و آقای خدا کرم جلالی، رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و هچنین آقای سرج ناکوزی نماینده فائو در جمهوری اسلامی ایران و در سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و به عنوان جانشین هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در کشورمان شرکت داشتند و به ارائه دیدگاه های خود در خصوص راهکارهای مقابله با بیابان زایی و خشکسالی در ایران پرداختند.

متن سخنرانی آقای ناکوزی به شرح زیر است:

باعث افتخار بنده است که امروز به مناسبت روز جهانی بیابان زدایی از طرف سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و به عنوان جانشین هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در محل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور حاضر شوم.

امسال شعار این روز جهانی "حفاظت از زمین، احیای اراضی، مشارکت مردم" انتخاب شده است که به برجسته سازی اهمیت چارچوب استراتژی جامع و همچنین مشارکت همه جانبه و همکاری برای دستیابی به هدف خنثی سازی فرآیند تخریب سرزمین می پردازد.

حفاظت از اراضی نقش محوری را در تلاش هایمان برای رسیدن به توسعه پایدار ایفا می کند. مدیریت موثر اراضی جزء اساسی "چرخه" غذا، آب، انرژی و سلامت زیست محیطی به شمار می آید و از این رو در شرایطی که ملل مختلف با چالش های گوناگونی در راستای حفاظت از منابع طبیعی دست و پنجه نرم می کنند، این نوع مدیریت در قالبی یکپارچه می تواند توسعه پایدار را به ارمغان آورد. این در حالی که هم اکنون روز به روز میزان فشار بر منابع طبیعی با سرعتی بالا در حال افزایش است.

در سطحی جهانی، چنانچه طی 25 سال آینده تخریب سرزمین با روند کنونی ادامه یابد به میزان 12 درصد از تولیدات محصولات غذایی در جهان کاسته خواهد شد، چراکه عملا به میزان 30 درصد بر قیمت این محصولات در ابعادی بین المللی افزوده خواهد شد. از سوی دیگر تا سال 2030، روندهای جهانی همچون پویایی جمعیت، افزایش تقاضا برای مصرف انرژی، غذا و آب فشار قابل ملاحظه ای را بر اراضی تحمیل می کنند. به طوری که انتظار می رود که تقاضا برای غذا 50 درصد، انرژی 45 درصد و آب 30 درصد افزایش یابد.

رو در رویی با این حجم تقاضا نیازمند آن است تا سطح اراضی کشاورزی به میزان 175 تا 220 میلیون هکتار (تا سال 2030 در مقیاسی جهانی) افزایش یابد. چنین درخواستی به صورت پایدار برآورده نخواهد شد مگر آنکه از بهره وری اراضی به شیوه ای صحیح حفاظت نماییم. ادامه روند کنونی به جنگل زدایی بیشتر ختم خواهد شد.

اگر می خواهیم برگرسنگی و ناامنی غذایی در جهان تا سال 2050 غلبه کنیم باید بر تولیدات کشاورزی به میزان 60 درصد بیافزایم که این امر افزایش 100 درصدی  محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه را نیز شامل می شود.

این در حالی است که اکوسیستم ها، تنوع زیستی و همچنین کالا و خدمات وابسته به آنها به شدت تحت فشار روزافزون قرار گرفته اند. به طوری که در این روند فقدان تنوع محصولات، جنگلزدایی، فرسایش سرزمین و تخریب زمین های زراعی، رشد رقابت روزافزون برای استفاده از منابع محدود آب و تاثیرات مخرب ناشی از تغییرات آب و هوایی را در بر داشته است.

بهره برداری و مدیریت پایدار اکوسیستم زمین، جنگل، کوهستان، اراضی کشاورزی  و خاک و همچنین تنوع زیستی مرتبط با آن در مرکز توجهات جامعه جهانی قرار گرفته است تا از این طریق بتوان با عوارض تغییرات آب و هوایی و همچنین چالش های فراروی مشکلات زیست محیطی مقابله کنیم.  آرمان های توسعه پایدار که سال گذشته ی میلادی به تصویب رسیدند نیز به این نیاز کشورهای عضو تاکید دارند. تمامی اهداف مرتبط با این موضوع در آرمان توسعه پایدار شماره 15 توضیح داده شده است. سازمان ملل متحد با تمامی برنامه های متنوع، پروژه ها و کارگزاری های تخصصی خود متعهد شده تا در چارچوب اختیاراتش برای رسیدن به آرمان های توسعه تلاش کند.

طی دهه های گذشته، فائو به درخواست کشورهای عضو به ارائه تجارب فنی، مشاوره و حمایت های لازم در زمینه های مختلف کشاورزی و بهبود توسعه روستایی در مناطق نیمه خشک و خشکی که تحت تاثیر بیایان زایی قرار گرفته اند، پرداخته است. فائو با حمایت نهاد های محلی و در کنار شرکای بین المللی با موفقیت بسیار در حال مقابله با خشکسالی از طریق اجرای طرح های احیای اراضی در طیف گسترده ای از مناطق خشک جهان است. دانش قابل ملاحظه ی این سازمان در مقابله با چالش های جدی بیابان زایی در قاره های مختلف جهان، باعث شده تا کشورهای عضو بیشتر به اثرات قابل توجه فرسایش خاک و تخریب آن بپردازند. 

در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، همچون ایران، این چالش ها و فشار بر منابع طبیعی بیشتر قابل مشاهده است و در آینده نیز افزایش قابل ملاحظه ای خواهند یافت. در فاصله 50 سال گذشته سازمان ملل متحد رابطه نزدیکی با دولت ایران (در خصوص مدیریت منابع طبیعی) داشته و با حمایت از این کشور در قالب پروژه ها و طرح های گوناگون دوشادوش ایرانیان تلاش کرده است تا زمینه های مدیریت پایدار این منابع طبیعی بیش از پیش فراهم شود. حفاظت از محیط زیست تمرکز اصلی برنامه های توسعه ای ما به شمار می رود و همچنین یکی از بخش های مهم برنامه 5 ساله توسعه ملل متحد که از سال 2017 آغاز خواهد شد، تلقی می شود.

به همین منظور لازم می دانم خاطر نشان کنم، برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) طی سال های گذشته با اجرای پروژه های گوناگون و در همکاری با دولت به برخی از این چالش ها پرداخته است. از جمله این پروژه ها می توان به حفاظت از تنوع زیستی زاگرس، پروژه ی حفاظت از جنگل های هیرکانی، ترسیب کربن و حفاظت از تالاب های ایران اشاره کرد. یونسکو نیز به نوبه خود با حمایت از کشور در حیطه تحقیقات و دانش تخصصی جهانی می تواند در شناسایی راه حل های پایدار برای رسیدگی به برخی از این چالش های زیست محیطی نقش قابل ملاحظه ای را ایفا نماید.  

فائو نیز به نوبه خود از بدو حضور در کشور تلاش کرده است تا دانش فنی و تجارب گسترده خود در زمینه مدیریت اراضی در کنار روش های مدیریت منابع آب، جنگلداری، مقابله با خشکسالی و غیره را با رویکرد از مقابله با چالش های بیایان زایی در ایران ارائه دهد. باعث افتخار بنده است که برخی از اقداماتی که از 5 سال گذشته تاکنون در قالب همکاری بخش آب و خاک  فائو، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با همکاری تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF)، تحت عنوان پروژه « پروژه احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته » (RFLDL) در مناطق خشک و نیمه خشک استانهای کرمان و خراسان جنوبی به اجرا گذاشته شده است را  با شما در میان بگذارم.

نتایج ملموسی که از طریق اجرای موفق این پروژه تا به امروز در زمینه کنترل بیابان زایی بدست آمده است، همچون احیای اکوسیستم ها، تقویت تنوع زیستی، تحقق امنیت غذایی و ایجاد معیشت پایدار برای جوامع محلی، نه تنها گواهی بر کارآمدی روش های بکارگرفته شده در این پروژه است، بلکه بر صحت روش های فنی استفاده شده در چارچوب این پروژه به منظور مقابله با پیچیدگی های مشابه در کشور نیز دلالت دارد. 

در فرآیند اجرای پروژه RFLDL ظرفیت های جوامع محلی به منظور تحقق مدیریت پایدار اراضی جنگلی در قالب فعالیت های حفاظتی و نیز ارتقاء معیشت های جایگزین از طریق ابتکارات اقتصادی – اجتماعی که در سیاست های ملی و محلی گنجانده شده بود، بکار گرفته شد.  این اقدامات در تطابق با سیاست گذاری های ملی در خصوص مقابله با بیابان زایی بود که در نهایت منجر به حفاظت از تنوع زیستی و کاهش آثار منفی تغییرات آب و هوایی به اجرا گذاشته شد.در این راستا تاثیر بر جوامع محلی و اقدامات پایدار گواهی است بر پیشرفت همه جانبه در مناطقی که پروژه به اجرا گذاشته شد.

فائو در مسیر پیش رو در نظر دارد به گونه ای فعال توان فنی بین المللی خود را به عنوان آژانس تخصصی سازمان ملل متحد که در حوزه های یادشده نقش کلیدی را  ایفا می کند در اختیار دولت محترم جمهوری اسلامی ایران قرار دهد . این سازمان دوشادوش سایرکارگزاری های ملل متحد و شرکای دیگر به اجرای اقدامات ماندگار، جامع و یکپارچه در زمینه کاربری، مدیریت و حکمرانی پایدار و موثر خاک و اراضی می پردازد که کشور را قادر به دستیابی به اهداف جدید توسعه پسا 2015 خواهد نمود.

همانطور که در آرمان 15 توسعه پایدار اشاره شده است، خاک منبعی تجدید ناپذیر است که از بین رفتن آن در طول حیات بشری قابل جبران نیست. بنابر این بسیار مهم است که ما دست در دست هم و با اقدامی جمعی برای حفاظت از منابع خاک و در نهایت حفاظت از آینده بشر اقدام کنیم.