BM raporu: Dünyadaki açlığın arttığı pandemi yılı
Roma- Birleşmiş Milletler bugün yaptığı açıklamada, 2020'de dünyadaki açlığın dramatik bir şekilde kötüye gittiğinin altını çizdi. Bu durum büyük olasılıkla COVID-19'in pandemisinin etkileri ile ilişkili.* Pandeminin etkisi henüz tam olarak haritalanmamış olsa da, BM ajanslarının açıkladığı bu raporda, küresel nüfusun yaklaşık onda birinin yani yaklaşık 811 milyon kişinin yetersiz beslendiği tahmininde bulunuluyor. Bu sayı gösteriyor ki, 2030 yılına kadar açlığı sona erdirme taahhüdünü yerine getirmek muazzam bir çaba gerektiriyor.
Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu'nun bu yılki sayısı, pandemi döneminde kendi alanında yapılan ilk küresel değerlendirmedir. Bu rapor, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), BM Dünya Gıda Programı (WFP) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ortaklaşa yayınlanmaktadır.
Önceki sayılarda, milyonlarca çocuğun gıda güvenliğinin tehlikede olduğunu herkes ile paylaşılmıştı. Beş BM ajansının** başkanları bu yılki Önsöz'de, "Ne yazık ki, salgın, dünyadaki insanların yaşamlarını ve geçim kaynaklarını tehdit eden gıda sistemlerimizdeki zayıflıkları ortaya çıkarmaya devam ediyor." diyor.
Artan diplomatik ivmeye yeni umutlar bağlamış olsalar bile, “kritik bir dönemeç” konusunda uyarmaya devam ediyorlar. “Yaklaşan BM Gıda Sistemleri Zirvesi, Büyüme için Beslenme Zirvesi ve iklim değişikliğine ilişkin COP26 ile gıda sistemlerini dönüştürerek gıda güvenliğini ve beslenmeyi ilerletmek için bu yıl eşsiz bir fırsat sunuyor.” Beşli, "Bu olayların sonucu," diye ekliyor, "BM Beslenme Üzerine Eylem On Yılı'nın […] ikinci yarısını şekillendirmeye devam edecek”- küresel bir politika taahhüdü henüz adımını atmamış.
Rakamsal veriler
Zaten 2010'ların ortalarında, açlık umutları söndüren geri dönüşü olmayan bir düşüş olarak yukarı doğru yönelmeye başlamıştı. Rahatsız edici bir şekilde, 2020'de açlık hem mutlak hem de orantılı olarak arttı ve nüfus artışını geride bıraktı: 2019'daki yüzde 8.4 oranı da geçti ve geçen yıl tüm insanların yaklaşık yüzde 9.9'unun n yetersiz beslendiği tahmin ediliyor.
Yetersiz beslenen insanların yarısından fazlası (418 milyon) Asya'da; üçte birinden fazlası (282 milyon) Afrika’da ve daha küçük bir oranı (60 milyon) Latin Amerika ve Karayipler'de yaşıyor. Ancak açlıktaki en keskin artış, nüfusun yüzde 21'inde tahmini yetersiz beslenme yaygınlığının diğer bölgelerin iki katından fazla olduğu Afrika'da yaşandı.
Diğer ölçümlerde de 2020 yılı karamsardı. Genel olarak, 2,3 milyardan fazla insan (veya küresel nüfusun yüzde 30'u) yıl boyunca yeterli gıdaya erişimden yoksundu: orta veya şiddetli gıda güvensizliğinin yaygınlığı olarak bilinen bu gösterge, bir yıl içinde önceki beş yılın toplamı kadar sıçradı. Cinsiyet eşitsizliği derinleşti: Güvensiz gıda tüketen her 10 erkeğe karşın, 2020'de güvensiz gıda tüketen 11 kadın vardı (2019'da 10,6'dan artarak).
Bu dönemde kötü beslenme tüm alanlarda devam etti ve çocuklar yüksek bir bedel ödedi. 2020'de, 149 milyondan fazla beş yaşın altında olan çocuğun gelişme geriliği*** yaşadığı ya da yaşlarına göre çok kısa olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca 45 milyondan fazla çocuğun zayıf ya da boyuna göre çok zayıf ve yaklaşık 39 milyon çocuğun aşırı kilolu olduğu tahmin ediliyor. Tam 3 milyar yetişkin ve çocuk, yüksek maliyetler nedeniyle sağlıklı beslenemedi. Üreme çağındaki kadınların yaklaşık üçte biri anemiden mustarip. Küresel olarak, bazı alanlardaki ilerlemelere rağmen – örneğin, daha fazla bebek sadece anne sütü ile besleniyor olmasına rağmen – dünya 2030 yılına kadar herhangi bir beslenme göstergesi için hedeflere ulaşma yolunda değil.
Diğer açlık ve kötü beslenme etkileri
Dünyanın birçok yerinde, pandemi acımasız durgunluklara neden oldu ve gıdaya erişimini tehlikeye attı. Ancak pandemiden önce bile açlık yayılıyordu; yetersiz beslenme konusundaki ilerleme gecikti. Bu, çatışmalardan, iklim krizinden veya diğer ekonomik gerilemelerden etkilenen veya yüksek eşitsizlikle mücadele eden ülkelerde daha da fazlaydı – bunların hepsi raporun gıda güvensizliğinin ana itici güçleri olarak tanımlanmaktadır, ki hepsiyle etkileşim halindedir.****
Mevcut eğilimlere göre, Dünyadaki Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu, Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 2'nin (2030 yılına kadar sıfır açlık) yaklaşık 660 milyonluk bir marjla kaçırılacağını tahmin ediyor. Bu 660 milyonun yaklaşık 30 milyonu pandeminin kalıcı etkileriyle bağlantılı olabilir.
Neler Yapılabilir?
Geçen yılki raporda belirtildiği gibi, gıda güvenliğini sağlamak, beslenmeyi iyileştirmek ve sağlıklı beslenmeyi herkese ulaştırmak için gıda sistemlerini dönüştürmek şart. Bu yılki baskı altı "dönüşüm yolu"yla daha da ileri gidiyor. Yazarlar, açlık ve yetersiz beslenme etmenlerinin etkisini yok etmek için bu yolların "tutarlı bir politika ve yatırım portföyü setine" dayandığını söylüyorlar.
Rapor, her ülkenin karşı karşıya kaldığı her bir etmene (veya etmenlerin kombinasyonuna) bağlı olarak, politika yapıcıları şunları yapmaya çağırıyor:
İnsani yardım, kalkınma ve barış tesisi politikalarını çatışma alanlarına entegre etmek- örneğin, ailelerin gıda karşılığında kıt kaynaklarını satmasını sosyal koruma tedbirleri yoluyla önlemek;
- · Örneğin, küçük ölçekli çiftçilerin iklim risk sigortasına ve tahmine dayalı finansmana geniş erişimini sağlayarak gıda sistemlerinde iklim dayanıklılığını artırmak;
- · Ekonomik sıkıntılara karşı en savunmasız olanların dayanıklılığını güçlendirmek – örneğin, pandemi tarzı şokların veya gıda fiyatlarındaki dalgalanmaların etkisini nakit destek programları aracılığıyla azaltmak;
- · Besleyici gıdaların maliyetini düşürmek için tedarik zincirleri boyunca müdahale etmek – örneğin, biyolojik olarak güçlendirilmiş ürünlerin tarımını teşvik etmek veya meyve ve sebze yetiştiricilerinin pazarlara erişimini kolaylaştırmak;
- · Yoksulluk ve yapısal eşitsizliklerle mücadele etmek – örneğin, teknoloji transferleri ve sertifikasyon programları aracılığıyla yoksul topluluklardaki gıda değer zincirlerini güçlendirmek;
- · Gıda ortamlarını güçlendirmek ve tüketici davranışlarını değiştirmek – örneğin endüstriyel trans yağları ortadan kaldırarak ve gıda tedarikindeki tuz ve şeker içeriğini azaltmak veya çocukları gıda pazarlamasının olumsuz etkilerinden korumak.
Rapor aynı zamanda dönüşümü mümkün kılmak adına “yönetişim mekanizmaları ve kurumlarına kolaylaştırıcı bir ortam” sağlanması için de çağrıda bulunuyor. Politika yapıcıların geniş çapta istişare etmesini; kadınları ve gençleri güçlendirmeyi, veri ve yeni teknolojilerin kullanılabilirliğini genişletmeyi tavsiye etmektedir. Her şeyden önce yazarlar, dünyanın şimdi harekete geçmesi gerektiğini ya da önümüzdeki yıllarda pandeminin şoku geçtikten çok sonra bile, açlık ve yetersiz beslenmenin etmenlerinin artan bir yoğunlukla tekrarladığını izleyeceğini söylüyor.
Notlar
* Pandeminin neden olduğu belirsizliği yansıtmak için, bu yılki baskı ilk kez tek bir başlık numarası yerine bir aralık (720 milyon ila 811 milyon) sunulmaktadır. 768 milyonluk bölgesel çöküşler için -orta seviye bir tahmin- kullanılmaktadır. Aralığın alt, orta, üst değeri dikkate alınsın veya alınmasın, 2019'daki orta seviyeli -650 milyon-- üzerindeki yıllık artış önemlidir. Daha üst seviyelerde, bu artış 161 milyonluk büyük bir artış olmaktadır. (Geçmiş serinin tamamı yeni veriler doğrultusunda her yıl yenilenir.)
** FAO - Qu Dongyu, Direktör; IFAD - Gilbert F. Houngbo, Başkan; UNICEF - Henrietta H. Fore, Direktör; for WFP - David Beasley, Direktör; WHO - Tedros Adhanom Ghebreyesus, Direktör.
*** Sosyal mesafe kuralları, 2020'de beslenme verilerinin toplanmasını son derece zorlaştırdı. Bazı sayılar- özellikle beş yaş altı israf verileri için- tahminlerden daha yüksek olabilir.
**** Bir ülkede ne kadar çok etmen varsa, kötü beslenme ve yetersiz beslenme o kadar kötüleşir, gıda güvensizliği o kadar artar ve vatandaşlarına sağlıklı beslenmelerin maliyeti o kadar yüksektir.
TERİMLER SÖZLÜĞÜ
Açlık: yetersiz beslenmeden kaynaklı yetersiz enerjinin neden olduğu rahatsız edici veya acı verici bir his. Gıda yoksunluğu; yeterli kalori yememek. Burada (kronik) yetersiz beslenme ile birbirinin yerine kullanılır. Yetersiz beslenme prevalansı (PoU) ile ölçülür.
Orta derecede gıda güvensizliği: gıda alma yeteneği konusunda belirsizlik durumu; yemek atlama veya yiyeceklerin tükendiğini görme riski; tüketilen yiyeceklerin beslenme kalitesinden ve/veya miktarından ödün vermek zorunda kalmak.
Şiddetli gıda güvensizliği: gıdanın tükenmesi; açlık yaşanması, en nihayetinde bir gün veya daha fazla gıdasız idare etmek zorunda kalmak.
Kötü beslenme: makro ve/veya mikro besinlerin tüketimindeki eksiklikler, aşırılıklar veya dengesizlikler ile ilişkili durum. Örneğin, yetersiz beslenme ve obezite, her ikisi de kötü bir beslenme şeklidir. Çocuklarda gelişim geriliği ve zayıflık, yetersiz beslenme göstergeleridir.