Türkiye: Kadınların öncülüğündeki tarım-gıda gıda kooperatifleri depremden etkilenen topluluklara can simidi uzatıyor
Kuru gıda üretiminden yardım önderliğine: Mutlu Besin kooperatifi depremlerin harap ettiği toplum için bir yardım ve psikososyal merkezine dönüşüyor.
Depremden arta kalan moloz yığınlarının ortasında duran Cennet Polat, Kahramanmaraş'taki kooperatif üyeleriyle birlikte, Şubat ayında ülkenin güneyini yerle bir eden yıkıcı depremlerden etkilenen insanlara ulaştırılacak yardım malzemelerini tasnif ediyor.
Deprem gecesi yaşadıklarını anlatan Cennet "İlk başta neler olduğunu anlayamadım. Daha önce tanık olduğum hiçbir şeye benzemiyordu" diyor. Evleri yıkıldıktan sonra çocuklarını yağmurdan ve kardan korumak için plastik örtüleri derme çatma bir barınağa dönüştürmeyi de o gece öğrenmiş. Sonraki aylarda içinde bulunduğu toplulukta daha da büyük dönüşümler yaratacağından habersizdi.
Cennet, Kahramanmaraş'ın Türkoğlu ilçesinde, daha önce Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından Avrupa Birliği'nin mâli yardımıyla desteklenen, kadınların öncülüğündeki bir tarımsal gıda kooperatifi olan Mutlu Besin Kooperatifi'nin başkanı. Kooperatif, depremden önce kurutulmuş gıdalar ve yörenin gözdesi tarhana üretiyordu. FAO'nun desteğiyle üretim kapasitelerini arttırdılar ve ulusal pazara açıldılar. Ancak depremin komşuları da dahil olmak üzere herkes üzerindeki yıkıcı etkisinin ardından Cennet, kooperatifi topluluğun hayatta kalması ve yeniden canlanması için bir merkeze dönüştürmeye karar verdi.
Members of the Mutlu Besin Cooperative showing their Tarhana making skills before the earthquake. ©FAO/Turuhan Alkir
Mutlu Besin Kooperatifi üyeleri depremden önce tarhana üretimi yaparken. ©FAO/Turuhan Alkır
Cennet, “FAO ile daha önce yaptığımız iş birliğiyle ülke çapında oluşturduğumuz kişi ve kuruluş ağı sayesinde, afetin üçüncü gününde yardım tırlarını 15 bin kişilik köyümüze ulaştırmayı başardık” diyor. Kooperatifin diğer üyeleriyle birlikte, gıda, giysi, ışık ve kadın hijyen kitleri de dahil olmak üzere acil durum malzemelerini dağıtmadan önce ihtiyaçlarını belirlemek için etkilenen aileleri ziyaret etmeye başladılar.
Ancak Cennet, depremin ruh sağlığı üzerinde yarattığı ağır hasarla başa çıkmaları için mahallesindeki kadınlara da yardım etmek istiyordu. Bu konuda çalışmaya ilk nasıl karar verdiklerini "Depremden sonra pek çok kadının psikososyal hizmetlere erişimi sınırlıydı. İşte o zaman kooperatif devreye girmeye karar verdi" sözleriyle anlatan Cennet şöyle devam ediyor; "Kahve içerek sıkıntılarımızı ve üzüntülerimizi paylaştık, sonra da devam etmek için daha fazla enerjiyle evlerimize döndük. Atış talimi için bir okçuluk hedefi bile kurduk." Ayrıca kooperatif, mülteci kadınların sosyalleşmeleri ve becerilerini kullanmaları için güvenli bir alan da sağlamış oldu.
Depremler tarımsal altyapı ve ekipmanlarda geniş çaplı hasara yol açtı ve 13.284 hayvan barınağını yıktı. Ayrıca 815.000 baş hayvanın telef olmasına yol açtı; balıkçılığı etkiledi vepazarları ve tedarik zincirlerini sekteye uğrattı. FAO, Türkiye'de tarıma bağımlı toplulukların artan ihtiyaçlarına cevap verebilmek için Türkiye Hükümeti ile ortaklaşa üç yıllık bir Deprem Müdahale ve İyileştirme Planı (ERRP) geliştirdi. Norveç ve İsveç'in Acil Durum ve Rehabilitasyon Faaliyetleri Özel Fonu aracılığıyla zamanında verdiği destek sayesinde FAO şu anda 400 çiftçi hanesine acil mevsimsel destek ve 6 000 kırsal haneye nakdi yardım sağlıyor. FAO ayrıca 100 hayvancılık üreticisine ve 60 sera üreticisine hayvancılık üretim girdileri sağlayacak ve 1 730 balıkçıya koşulsuz nakit yardımı dağıtacak.
Depremin vurduğu illerde kadın liderliğindeki kooperatiflerin içinde bulundukları topluluklara sağladığı can simidini gören FAO, ERRP aracılığıyla Mutlu Besin Kooperatifi ve diğer 15 kooperatifi de destekliyor. FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık, "Bu kooperatiflerin deprem ve etkileri nedeniyle çektikleri acıya tanık olmanın üzüntüsüne rağmen, güçleri ve kararlılıkları bana iyileşmenin mümkün ve bu çabaya değer olduğunu söylüyor" dedi. "FAO, gerekli finansal desteği ve üretimi sürdürmeleri için gerekli ekipman, hibe ve teknik desteği sağlayarak kooperatiflerin mevcut durumunu dönüştürebilir, ve depremin vurduğu bölgelerde kırsal geçim kaynaklarını yeniden tesis edebilir."