vola tukutuku 90/6

	NAI VOLA DUSIDUSI NI TEI LUMI NA EUCHEUMA E VITI
	NA LEWE NI VOLA

e rau vola o

ROBERTO FOSCARINI	kei	JAYANT PRAKASH
Mata ni FAO ena Ceva ni Pasifika,		Vakalesilesi Liu
Liuliu ni Veivakatorocaketaki, ni		Qaravi ni Lumi
Susugi ni Veika bula e Wai		Tabacakacaka ni Qoliqoli
e Suva		e Suva

ena vula o Me
1990, Suva, Viti

ka tabaka na

SOUTH PACIFIC AQUACULTURE DEVELOPMENT PROJECT

FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS

GCP/RAS/116/JPN

Suva, Fiji

O ira taucoko na vakaitavi kei na veika taucoko e volai ena i vola tabaki oqo e sega ni dua mai na vakasama ni Soqosoqo ni Kakana kei na Teitei ena Veimatanitu Cokovata me baleta na lawa, se nai tutu ni bula vakalawa ni matanitu, yasana, koro lelevu sei wasewase ni vanua kei ira na kena veiliutaki, se me baleta na yalani ni yalayala ni dua na vanua.

Keitou vinakata me vakavinavinakataka na nona vakaitavi mai ko Dr. Tim Adams e dua nai Vakailesilesi Liu ni Tabacakacaka ni Qoliqoli ena noda vanua, ena kena raici lesuvi ka vakadodonutaki na i vola oqo, kei na nona veivakasama momona.

Keitou vakalagilagia talega na cakacaka vinaka nei Mr. Sashi Kumar, na Daunidroini mai na Univesati ni Ceva ni Pasifika ena nona vakaitavi ena kena droinitaki na droini taucoko ena i vola oqo

Keitou vinakata me keitou vakavinavinataki Mr. Jone Sogovale ena Tabana ni Tukutuku ena Tabana ni Qoliqoli ena nona vakadewataka nai vola oqo.

I VAKAMACALA TAUMADA

E sa yacova mai oqo na Minisitiri ni Tabana ni Teitei, Susu manumanu, Qolioli kei na Veivoli edua na gauna me sa taura cake kina na kena Teivaki na Lumi, taudonuya na kena tabaki nai vola ni Teilumi oqo. E dua tale na tabana ni veivakatoroicaketaki ni veika bula e na waitui, ka vakarurugi vakadua kina kena qaravi na veika e bula ena wai. Na kena volai vakamatata kei na kena rawarawa nai vola oqo sa na veivakauqeti sara vei ira na dauteilumi ra gadreva na veivakatorocaketaki, kei ira era gadreva mera tauyavu. Na neitou i tavi na Minisitiri me keitou veivakauqeti vei kemuni kece o ni gadreva moni dauteilumi ka moni wilika sara vakavinaka nai vola qo. Sa na tu vakarau tu na Tabacakacaka ni Qoliqoli ena veivuke cava me solia me toso ga kina na cakacaka qo ka ni sai vurevure ni lavo tiko vei ira na leweni vanua ka ra vakaitikotiko ena veikoro ena noda baravi.

Ka sa vakavinavinaka vakalevu sara na Minisitiri ki vei iratou na FAO/South Pacific Aquaculture Development Project ena nodratou vakailavotaka na kena tabaki nai vola oqo. Keitou vakavinvinakataka talega na Tabacakacaka ni Qoliqoli kei ira na kena i vakailesilesi ena nodra veivuke mai.

Keitou vakadeitaka tale na neitou veivakauqeti ena tei lumi e Viti ka sala vata na neitou vakanuinui vinaka ni oni na vakayacora na nomuni tavi ena tabana cavaga me baleta na cakacaka qo ka sa nuitaki tu ni noda nimataka ena kauta mai na vinaka vei keda taucoko.

Tui Caivuilati
Nai Vukevuke ni Vunivola Tudei,
Minisitiri ni Teitei Susu manumanu, Qoliqoli kei na Veivoli.

Na kena teivaki tiko na Eucheuma sa rabai levu sara ena Ceva kei Esia, ena kena sagai tiko me i vurevure ni lavo vei ira na dauqoli ena veikoro. Na Eucheuma e na rawa ni bula ena wasa-Pasifika, ni sega soti ni levu, sau rawarawa talega nai yaya e vakayagataki kina. Na ka bibi me baleta nai tei qo oya na kena sau rawarawa ni veikauyaki, e dua na tikina ke rawa ni tauri ka vakatorocaketaki kina nai tei oqo ena wasa-Pasifika.

E sa vakadinadinataki ni Eucheuma e sa na rawa ni na teivaki ena wasa-pasifika ni veika e rawata e sa vakadeitaki ni na vinaka ka rawa ni vakayagataki ena veitabacakacaka lelevu. Na (SPADP) e se veivuke vakalevu sara tiko ena kena volitaki tiko na lumi.

O Viti taudua ena wasa-Pasifika na matanitu e rawa lumi tiko vakalevu, rawata e 270 mt na lumi mamaca ena 1987. Sa ka dina ni rarawa ni a mai vakasuka na kabani duadua ga voli lumi tiko ena 1988. Sa ka dina marau ni mai vakaturi cake tale e duadua nai lakolako vou ni kena voli na lumi ena 1989.

E dua na vuli, ka vakayacori ena vula ko Noveba, 1989 a cicivaka na SPADP. E ya vulici kina na teivaki, keina volitaki ni lumi. Eratou ya vakaitavi kina na Tabacakacaka ni Qoliqoli ena noda vanua, iratou na Marine Colloids kei na SPADP. A i naki bibi ni vuli oqo oya me vakadeitaka na tei lumi ena noda vanua kei na wasa-Pasifika, ena nodra gole vata mai veisoli vakasama, mai vulica talega na i walewale vou ni kena teivaki na lumi. Ka ra kila talega na i tuvaki ni makete ni lumi e vuravura.

Na SPADP e vakaitavi vakalevu ena kena tabaki nai vola dusidusi oqo. Ena kena gadrevi tikoga me ratou vakaitavi ena kena vakatoroicaketaki na bula vakailavo e Viti kei na veimatanitu ena wasa-Pasifika. E na ka dokai dina vei au kevaka ena sotavi na vakasama oya ena kena volai nai vola oqo.

Hideyuki Tanaka
Manidia ni Kena Vakatorocaketaki na Susugi ni Veika Bula ena Wai, ena Ceva ni wasa-Pasifika, Soqosoqo ni Kakana kei na Teitei ena Veimatanitu Cokovata.

Hyperlinks to non-FAO Internet sites do not imply any official endorsement of or responsibility for the opinions, ideas, data or products presented at these locations, or guarantee the validity of the information provided. The sole purpose of links to non-FAO sites is to indicate further information available on related topics.